Dhuna është një fenomen i gjerë dhe kompleks që ka marrë formë të ndryshme gjatë periudhave të ndryshme historike dhe shoqërore. Sipas sociologut Haxhi Kastrati, disa nga llojet më të zakonshme të dhunës përfshijnë dhunën fizike, verbale, psikologjike dhe ekonomike. Ai thekson se në të kaluarën, dhuna ka qenë shpesh rezultat i mentalitetit patriarkal të imponuar nga gjinia mashkullore, si dhe nga faktorë të tjerë si analfabetizmi, pabarazia gjinore, xhelozia, përfitimet ekonomike, dhe sëmundjet psikike të individëve, shkruan Gazeta Papirus.
Një tjetër faktor që ka ndikim në shpërthimin e dhunës, sipas Kastratit, është varësia nga alkooli dhe substancat narkotike, të cilat mund të çojnë në sjellje të dhunshme dhe destruktive.
Në lidhje me parandalimin e dhunës, sociologu Kastrati thekson rolin e shkollës si një faktor kyç në edukimin dhe ndërgjegjësimin e individëve. Ai pohon se shkolla, duke filluar nga cikli i ulët dhe duke vazhduar deri në arsimin e mesëm, luan një rol të rëndësishëm në ofrimin e këshillave dhe informacioneve për të rinjtë. Po ashtu, organizatat joqeveritare dhe këshillat rinore janë të rëndësishme për sensibilizimin e shoqërisë ndaj dhunës dhe për përpjekjet për ta ndaluar atë.
Megjithatë, për Kastratin, një nga faktorët më të rëndësishëm për parandalimin e dhunës është drejtësia dhe funksionimi i saj në nivelet e ndryshme të sistemit gjyqësor të vendit. Ai thekson se është e nevojshme që sistemi gjyqësor të veprojë shpejt dhe drejt në mënyrë që çdo individ të marrë dënimin e merituar për veprimin e tij dhe të mos ketë ndërhyrje të padrejtë në procesin gjyqësor.
Sipas sociologut, vetëm përmes një bashkëpunimi të fortë mes institucioneve edukative, shoqërisë civile dhe sistemit të drejtësisë, mund të arrihet një shoqëri pa dhunë, ku individët të jetojnë në harmoni dhe respekt për njëri-tjetrin.
Sociologu Haxhi Kastrati ka theksuar se faktorët socioekonomik dhe psikologjik kanë një ndikim të madh në rritjen e dhunës dhe vrasjeve në shoqëri. Ai pohon se, përkundër përpjekjeve për zvogëlimin e dhunës, këta faktorë fatkeqësisht jo vetëm që nuk e kanë ndihmuar, por kanë kontribuar në përkeqësimin e situatës.
Në aspektin socioekonomik, Kastrati thekson se shumë individë, për shkak të kushteve të vështira ekonomike, janë të gatshëm të përdorin dhunën dhe edhe të arrijnë deri te vrasjet. Sipas tij, kjo është një pasojë e egoizmit njerëzor dhe dëshirës për të pasur gjithçka, pa ndonjë ndjenjë të plotë të ngopjes. “Proceset globale dhe mundësitë për kopjimin e dhunës, si shantazhet, kërcënimet, dhe kidnapimet, e kanë bërë dhunën më të lehtë dhe më të zakonshme,” thotë sociologu në një intervistë me shkrim për Gazetën Papirus.
Në lidhje me mënyrat për zvogëlimin e dhunës dhe promovimin e paqes, sociologu Kastrati ka dhënë disa rekomandime, të cilat mund të ndihmojnë, edhe pse e pranon se suksesi i plotë është shumë i vështirë të arrihet. Disa nga këto rekomandime janë:
- Aplikimi i informacioneve që ndikojnë pozitivisht në parandalimin e dhunës: Institucionet edukative, nga shkollat fillestare deri në ato më të larta, duhet të jenë aktive në informimin dhe edukimin e qytetarëve mbi pasojat e dhunës dhe rëndësinë e respektit për të tjerët.
- Zgjidhja e konflikteve ndërpersonale dhe konflikteve personale: Institucionet përkatëse duhet të ndërhyjnë për të zgjidhur çështjet ndërpersonale dhe për të reduktuar mundësitë e përshkallëzimit të konflikteve në dhunë.
- Reagimi i shpejtë i institucioneve kompetente: Kastrati thekson se është e domosdoshme që policia dhe autoritetet e Kosovës të reagojnë menjëherë kur janë të informuara për rastet e dhunës, për të parandaluar çdo rrezik për jetën dhe sigurinë e qytetarëve.
- Promovimi i sjelljes pozitive dhe tolerancës ndërnjerëzore: Rritja e ndërgjegjësimit mbi rëndësinë e tolerancës, faljes dhe mirëkuptimit ndërnjerëzor është një hap kyç për të krijuar një shoqëri më paqësore. Mendimi pozitiv dhe edukimi i shoqërisë për vlerat e paqes mund të ndihmojë në ndalimin e përhapjes së dhunës.
Kastrati mbyll duke thënë se edhe pse këto hapa janë të vështirë për tu realizuar plotësisht, ata mund të kontribuojnë ndjeshëm në zvogëlimin e dhunës dhe ndihmojnë në ndërtimin e një shoqërie më të sigurt dhe më paqësore. /Gazeta Papirus/
