Në stacionin kryesor të trenit në Zurich tre burra, dy nga të cilët të ardhur posaçërisht për këtë takim nga Serbia, punonjës të rëndësishëm të shërbimit inteligjent serb, të cilët që prej 10 viteve merren me ndjekjen e ngjarjeve në Kosovë, po presin një ish prokuror zvicerian, që tani është senator i Këshillit të Europës.
Njëri prej tyre është Milan Protiç, që nga maji i vitit 2009 ambasador në Republikën Zvicerane, pasi kishte qenë më parë ambasador në Shtetet e Bashkuara. Vinte nga një familje e njohur serbe, lidhur ngushtë me politikën. Gjyshi i tij kishte qenë kryeministri i parë i Jugosllavisë në vitet 1918-1920 dhe më pas si kreu i Bankës Qendrore Jugosllave, anëtar i kabinetit qeveritar ( 1941).
Milan Protiç ishte një figurë e besuar e shtetit të tij, diplomat dhe publicist, opozitar i Millosheviçit, por edhe i përkëdhelur i regjimit. Disa ditë më parë, në klubin parlamentar zvicerian, -që atij iu duk si mensë punëtorësh, -pikërisht në papafingon e asamblesë federale në Bern, Bundesplatz, do të ndodhte takimi i parë mes tij dhe një senatori.
Disa vite më pas, ambasadori do të shkruajë në librin e tij, “Toka e Njerëzve të Vilhelmit” se “ishte pothuaj e zbrasët kur hyra në të, duke kërkuar me një vështrim të paqartë për bashkëbiseduesin tim të planifikuar, senatorin zvicerian, ish prokurorin kantonal dhe informatorin e Këshillit të Evropës, radikalin liberal Dick Marty.
M’u afrua një burrë i moshuar me gjatësi mesatare… “Dick Marty”, tha ai me zë të thatë, duke anuar me dorën e zgjatur.
– “Më vjen mirë” u përgjigja butë me një buzëqeshje të detyruar dhe u prezantova. Ai pohoi me kokë, duke më treguar një nga tryezat. Ishte e hënë, 4 maj 2009, pasdite e hershme”.
Biseda është e shkurtër, pasi shumë gjëra janë thënë nga larg, me ndërmjetës. Ambasadori i tregon qëllimin, Marty është dakord. Ai ende nuk di thuajse asgjë se çfarë ka ndodhur, por është i gatshëm. Nuhatja e tij prej ish prokurori kantonal dhe miqësia me ish shefen e tij, Karla del Ponten, e bënë të besoj se fjala është për një ngjarje të bujshme, pas së cilës mund të mbetet edhe emri i tij.
Pasi e dëgjon, disi shpërfillshëm, në fakt është shumë i interesuar, flet ngadalë: “Jam për përgjegjësitë nëse vërtetohet ekzistenca e fajit. Pra, e përsëris, kjo nuk është një çështje politike, por një çështje penale. Kjo është e gjitha që unë kam për të thënë”.
Më tej shtoi se: “E vetmja gjë që mund t’u them është se unë jam pesimist në parim. Si prokuror afatgjatë, e di që ka qenë praktikisht e pamundur të gjesh prova materiale për dhjetë vjet, duke supozuar, natyrisht, se aktet e inkriminuara janë kryer vërtetë”.
Faqja e parë, DITA
Ambasadori shkruan:
– “Ai u ngrit në këmbë, gjë që tregoi se takimi kishte mbaruar. Nuk mund të thosha asnjë fjalë. Sidoqoftë, bazuar në ato që dëgjova, fitova një pamje të caktuar të Martit dhe të qëndrimit të tij”.
Ndërkohë ishte lënë takimi i ardhshëm dhe ambasadori e kishte garantuar se shteti i tij do e përgatiste të gjithë dosjen e duhur. Kosova nuk duhej të lihej në rregullin dhe qetësinë e saj. Duhej krijuar një gjendje vorbulle, disfata duhej shfrytëzuar për revanshin e pritshëm dhe akuza duhej të ishte e tillë, sa që të trondiste këdo që e dëgjonte. Ishte apo nuk ishte e vërtetë, kjo nuk kishte asnjë rëndësi.
Takimi i ardhshëm dhe dorëzimi i dosjes voluminoze do të bëhej larg sallës së parlamentit. Në stacionin e trenit, ose, si thonë Bahnhof. Shumë gjëra bëhen në këto stacione treni, që nga bizneset e zeza, trafikimet, droga e shpërndarë, patriotizmi i bahnhofëve dhe deri tek prostitucioni, që kësaj here do të jetë politik.
Tre burra: Njëri ambasador, tjetri prokuror që kishte hetuar ngjarjet në Kosovë, Vukçeviç dhe hetuesi i policisë, përgjegjës për shumicën e materialit të mbledhur.
Ambasadori vazhdon në librin e tij:
“Do prisnim Dick Martin në një dhomë në stacionin e trenit të Cyrihut. I mbushur me njerëz, disi prapa restorantit dhe kuzhinës, që ishte ende pjesë e kompleksit hotelerik. Dhjetëra platforma trenash shiheshin përmes dritareve…”.
Takimi tjetër është edhe më i shkurtër, si gjithë gjërat e fshehta të errësirës. Dy dosje i dorëzohen senatorit. Njëra, e paketuar bukur, është voluminoze, tjetra e hollë. Senatori largohet.
Përmbajtja e dosjes së madhe dihet tashmë, përmes saj janë ngritur akuzat ndaj krimeve të supozuara të luftës. Meqenëse asnjëra prej tyre nuk është aq e rëndë, sa që të trondisë, është dashur të gjendet diçka tjetër.
Dy herë me radhë kolegia e tij dhe shefja e tij e vjetër ka dështuar në paditë e ngritura. Të gjitha akuzat për kampe të burgosurish, burgje, qendra të torturës, njerëz të zhdukur, keqtrajtime, vrasje, janë hedhur në erë. Në dy procese, njëri pas tjetrit, të akuzuarit janë shpallur të pafajshëm, ashtu si edhe kishte ndodhur në të vërtetë.
Del Ponte e kishte nisur gjithçka me njërin nga komandantët që kishte jetuar shumë vite në Zvicër, ku ajo ishte përpjekur të ndalonte, si kryeprokurore, çdo aktivitet në dobinë e luftës çlirimtare. Ramush Haradinaj i ishte dukur më lehtë për t’u dënuar. Kishte shfrytëzuar çdo rrjesht të dy librave të tij, kishte thirrur çdo njeri që mendonte se kishte qenë kundërshtar i tij, kishte hetuar dhe pyetur serbët e ikur nga rajoni i Dukagjinit dhe në fund, kur e kishte menduar se burgimi do të ishte i gjatë, kishte ndodhur e kundërta: Ramush Haradinaj, në dy procese, ishte i lirë. Kishte dështuar edhe më keq me procesin Limaj.
Shërbimi serb nuk ishte lodhur deri sa e kishte gjetur një zë të tij në Këshillin e Europës. I kishin dorëzuar të gjitha materialet e grumbulluara, gjithnjë duke e plotësuar, deri sa ishin bërë më shumë se pesë mijë faqe dhe qindra biseda të regjistruara.
Kjo nuk kishte mjaftuar. Pastaj ishte shpikur Shtëpia e Verdhë, që megjithse kishte qenë e bardhë, ishte quajtur ashtu si një sinonim i një shtëpie të tillë në Serbi.
Tani akuza e Shtëpisë së Verdhë, shkaku i takimit në stacionin e trenit në Cyrih nuk është më. Askush nuk flet për të, sepse të gjithë e dinë se ajo, pasi e bëri efektin e saj, tani nuk është më e rëndësishme.
Dik Marty erdhi disa herë edhe në Shqipëri. Shëtiti Kosovën, u takua me funksionarë të lartë në shtetin serb dhe, tani që akuza ka rënë, nuk u përgjigjet asnjë telefonate. Libri i ambasadorit solli të vërtetën se si shërbimi i fshehtë serb, në një stacion treni, tërhoqi senatorin si të ishte një bandit i zakonshëm dhe i dha me vete dosjen e ngritur mbi mashtrimin.
Përse pikërisht Dick Martin? – është një pyetje e ngritur shpeshherë nga analistë dhe njerëz të zakonshëm. Përse shërbimi i fshehtë serb nuk gjeti një tjetër? Në fakt, atë nuk e gjeti shërbimi i fshehtë serb. Atë e dërguan tek ai shërbim. Njerëz që më parë ishin të lidhur me të. Që kishin bashkëpunuar, gjithë mllef për të ndëshkuar pikërisht ata që, edhe kur mendohej se ishte zonja e hekurt e shtetit, e shpërfillën dhe e bënë detyrën e tyre.
Karla Del Ponte do të ishte kryeprokurorja e vetme e një shteti evropian që nxori vendimin për ndalimin e të gjitha aktiviteteve të ushtrisë Çlirimtare në Zvicër dhe mbylljen e fondit të luftës “Vendlindja thërret”.
E megjithatë, edhe aktivitetet u bënë, edhe fondi vazhdoi jetësimin e tij. Hakmarrja e verbër e zonjës që mendohej se do të ishte faktimi i drejtësisë gjeti një të verbër tjetër, që një pasdite të vonë maji të vitit 2009 pranoi me bindje të bëhej zëri i shërbimit të fshehtë serb dhe të publikonte atë që as ai vetë nuk e besonte.
