Para Qendrës Ndërkombëtare për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjeve të Investimeve të Bankës Botërore (ICSID), e njohur si Arbitrazhi i Uashingtonit, Shteti i Serbisë humbi në fillim të këtij viti një mosmarrëveshje kundër kompanisë “Mera Invest”, në pronësi të Marko Mišković, djalit të biznesmeni i njohur Miroslav Mišković. Sipas aktgjykimit, ndaj të cilit pala e akuzuar ka të drejtë të kundërshtojë, Serbia është e detyruar t’i paguajë Mishkoviq 30 milionë euro.
Deri në fund të vitit, gjykata pritet të vendosë për kërkesën e Serbisë për anulimin e këtij vendimi dhe nëse vendimi i ICSID mbetet në fuqi, qytetarët do të duhet të paguajnë nga xhepat e tyre për përpjekjen e Vuçiqit për t’u shtirur si antikorrupsion. luftëtar. Me një llogaritje të thjeshtë – çdo qytetar do të duhet të ndajë 4 euro për të shlyer borxhin e krijuar nga kreu i shtetit serb.
Se sa do të na kushtojë në fund lufta e Vuçiqit kundër korrupsionit mund të jetë objekt i një hetimi të gjatë. Në këtë moment është e pamundur të vlerësohet dëmi total i të gjitha keqbërjeve në të cilat janë përfshirë njerëz nga Partia Progresive Serbe, por ato sigurisht që maten në miliona euro.
Që kur erdhi në pushtet dhe u bë zëvendëskryeministër i parë, Aleksandar Vuçiç punoi për të përqendruar të gjithë pushtetin në vend tek vetja. Sot, dhjetë vjet pas ndryshimit të regjimit, Serbia është bërë një vend ku një njeri vendos për çdo segment të jetës, merr rolin e institucioneve, gjykon “fajtorin” dhe liron “të pafajshmit”.
Në vitin 2012, në prag të formimit të Qeverisë së Ivica Daçiqit, ministri i Mbrojtjes Aleksandar Vuçiq tha:
“Kur është fjala për korrupsionin, ata nuk do të mbrohen, ose nuk do të ketë Qeveri të Serbisë. Ky është një mesazh i rëndësishëm që duhet kuptuar nga anëtarët tanë si dhe nga partnerët tanë të koalicionit. Mos u habisni kur një nga njerëzit tanë ndiqet penalisht brenda një ose dy muajsh. Ne do të përdorim shembujt tanë për të treguar se nuk do të luajmë me shtetin dhe se jemi të gjithë të barabartë dhe jo se disa kanë mbrojtje politike sepse i përkasin tonë apo ndonjë partie në pushtet”.
Kjo ishte në korrik, Miroslav Mišković u arrestua në dhjetor. Një proces gjyqësor për evazion fiskal është zhvilluar përmes kompanisë “Mera Investment Fund Limited”, e cila drejtohej nga Marko Mišković. Pronari i “Deltës” akuzohej se nëpërmjet kësaj kompanie ka nxitur djalin e tij Marko të kryente veprimtari të paligjshme.
Në fund të shkurtit 2022, Gjykata e Apelit në Beograd liroi Mishkoviqin dhe djalin e tij, ndërsa vendimi i Gjykatës së Arbitrazhit në Uashington urdhëroi Serbinë t’i paguajë kompanisë së Mishkoviçit 30 milionë euro. Kundër këtij vendimi është bërë ankim dhe pritet epilogu.
Sido që të jetë, ky është “rezultati” i parë i madh i luftës së Vuçiqit kundër korrupsionit.
Krusik, apartamente, Belgrade Waterfront…
Gjatë 10 viteve në mes, ndodhi gjithçka që mund të lidhej me korrupsionin në krye të shtetit. Nga zgjidhja e premtuar e 24 privatizimeve të kontestuara – asgjë.
Ndër skandalet më të mëdha korruptive të kësaj qeverie ishte zbulimi se ministri Sinisha Mali ka 24 apartamente në një pallat në Bullgari. Më pas, në pikëpyetje të madhe u vu blerja e banesës së ministrit Aleksandër Vulin, i cili dyshohet se kishte blerë pronën me vlerë gati 250 mijë euro duke marrë para borxh nga tezja e gruas së tij nga Kanadaja. Dhe kjo, siç shpjegoi vetë Vulin, duke sjellë para në para në Serbi në disa raste.
Ministrat nuk ishin përgjegjës për këtë dhe as anëtarët e tjerë të SNS-së që u akuzuan për keqpërdorime të ngjashme.
Askush nuk u mbajt përgjegjës për marrëdhëniet me “Krushikun” dhe përfshirjen e babait të ndjerë të ministrit Nebojsha Stefanoviq dhe kompanisë GIM në tregtinë e armëve, në të cilën “Krushiku” u dëmtua për dhjetëra milionë dollarë. Askush nuk u mor me konfliktin e interesit në të cilin u gjend kryeministrja Ana Brnabiç, kur u zbulua se kompania Aseko, në të cilën në atë kohë ishte drejtor vëllai i saj Igor, fitonte disa dhjetëra milionë euro nga biznesi me shtetin. Dhe kompania e vëllait të ministrit Darija Kisiq Tepavçeviq, Bojan Kisiq, ka lidhur disa marrëveshje miliona dollarëshe me shtetin.
Ne as nuk e dimë se çfarë fshihet pas projektit “Beograd Waterfront”, “Air Serbia”, as kontratat e shumta ndërshtetërore që Serbia lidh me Kinën, Rusinë, Turqinë… Ato marrëveshje janë të mbuluara nga një vello sekreti dhe ato janë të lidhura pa tenderë, konkurencë apo mbikëqyrje.
Por kjo është arsyeja pse ne e dimë se njerëzit e afërt me qeverinë, Milan Radoiçiq dhe Zvonko Veselinoviç, që nga ardhja e progresistëve në pushtet, kanë fituar më shumë se Mishkoviqi i lartpërmendur.
Rritja e perandorisë së dyshes nga Kosova
Kur një kompani në dy vjet, njëri prej të cilëve u karakterizua nga një pandemi dhe një rënie e aktivitetit ekonomik të shumicës së kompanive, përfshirë vendet e botës, arrin të rrisë fitimin neto me 57 për qind, sigurisht që përfaqëson një sukses biznesi të denjë vëmendjes së publikut të gjerë. Çfarë mund të themi për një kompani që në një mjedis të tillë e rrit fitimin neto jo me 57 për qind, por me 57 herë dhe që kalon thuajse pa u vënë re në publik, sepse për këto suksese nuk flitet me zë të lartë. Ata nuk mburren nga pronarët, as zyrtarët më të lartë shtetërorë, të cilët si rregull nuk e humbin rastin të vënë në pah kur GDP-ja e Serbisë po rritet më shpejt se në vendet e tjera.
Një sukses i tillë, të cilin shumë biznesmenë serbë vetëm mund ta ëndërrojnë, është realitet për pronarët e kompanisë së Novi Pazar Put, e cila kishte një fitim neto prej 20.9 milionë dinarë në vitin 2019 dhe gati 1.2 miliardë dinarë vitin e kaluar. Më mirë se kaq mund të kishte vetëm një makinë që punon pa u ndalur për të bërë fitime. Kryesisht me asfaltimin e rrugëve në të gjithë Serbinë, ndërtimi i të cilave financohet me para publike – një pjesë më e vogël nga buxheti republikan dhe vendor, dhe kryesisht kredi të huaja që do të kthehen me kamatë nga të gjithë taksapaguesit – Novi Pazar put ka hapur rrugën e suksesit, duke rritur të ardhurat e biznesit me dy deri në pesë miliardë dinarë, shkruan NIN.
Për atë se si dukej lufta e Vuçiqit kundër korrupsionit dhe krimit, ka folur në një intervistë për të përjavshmen NIN, inspektori në pension Sinisha Jankoviq, ish-anëtar i Grupit Punues për 24 privatizime të kontestuara.
Siç tha ai, grupi i sipërpërmendur i punës më pas i ka zgjeruar hetimet edhe për afera të tjera korruptive, por ndërkohë ka rezultuar se puna e mirë në MPB paguhet me gjoba dhe degradim.
“Kjo qeveri nuk ka pasur asnjëherë qëllim të sinqertë që të angazhohet në një luftë edhe më serioze kundër korrupsionit politik, siç e kanë paralajmëruar kur kanë ardhur. Tani kemi ardhur në pikën ku dikush mbron tregtarët e drogës dhe vrasësit, gjë që ishte e pamendueshme më parë. “Asnjë autoritet politik nuk e ka bërë këtë më parë”, tha Jankoviq.
NIN raportoi se Jankoviç, si udhëheqës i një ekipi që pati më shumë sukses, tregoi se si punonin dhe si u ndaluan kur arritën tek njerëzit e fuqishëm të lidhur me autoritetet.
“Kur arritëm te njerëzit që kanë më shumë pushtet dhe që tashmë janë lidhur me qeverinë e re, atëherë filloi pengimi në mënyra të ndryshme. Në vjeshtën e vitit 2012, kur Grupi Punues filloi punën dhe kur do të prezantoheshin rezultatet, atëherë Vuçiq shkoi në Kuvend me prezantimet tona javore dhe bëri me dorë duke paralajmëruar arrestime të reja. “Të gjithë ata që morën pjesë dukshëm në krim dhe korrupsion dhe që fillimisht u lidhën me autoritetet e reja, mbetën të paprekur”, tha ai.Jankoviç shpjegoi se “disa ish-ministra dhe Miroslav Mišković” ishin arrestuar, por se ata nuk kishin fuqinë më të madhe në atë kohë. Ai shtoi se Grupi Punues është shpërbërë pas dy vitesh me shpjegimin se kushton shumë – gjoja dy milionë.
“Përmes kallëzimit penal, ajo që na u pranua, arritëm në shumën prej 800 milionë euro. Ajo që nuk na është dhënë për të zbatuar dhe kemi bërë hetime deri në fund është rreth 1.2 miliardë euro. Ne nuk kemi bërë vetëm hetime për privatizim, por, për shembull, për korrupsion të plehrave. Ne u futëm thellë në hetim, për shembull, në Srbijagas, por Grupi i Punës u shfuqizua dhe ne nuk mundëm ta kryenim atë. Na quanin grupi i Vuçiqit dhe më pas përjetuam atë që shkruante Kafka në Proces. Kundër nesh u nis një fushatë me synimin për të vënë nën kontroll gjithë shoqërinë, përfshirë edhe krimin. Këtë e shohim tani pas kaq shumë vitesh. Nuk ka pasur kurrë një vullnet të ndershëm të këtij autoriteti politik për t’u marrë me krimin. Ne kishim, siç e quajta në librin tim, vetëm mish paraburgimi, sepse arrestimet ishin vetëm informacione për mediat e regjimit. Ata ishin margjinalët dhe gjithçka u ndal kur qeveria mbrojti fajtorët kryesorë që ishin të lidhur me të”, tha ndër të tjera Jankoviç.
Rezultati i performancës së Vuçiqit – fronëzimi
Pavarësisht epilogut të arrestimit dhe premtimeve, fitimi politik ishte i shumëfishtë.
SNS, duke lavdëruar historinë e liderit të saj për të luftuar kundër plagës më të madhe sociale të kohëve moderne, fitoi 48.35 për qind të mbështetjes në zgjedhjet parlamentare të 2014, që ishte dy herë më mirë se në maj 2012, kur ato ishin nën udhëheqjen e Tomislav Nikolić-it erdhi me 24.04 për qind e votave.
Pas përfundimit të zgjedhjeve parlamentare, Vuçiq mori postin e kryeministrit të Serbisë dhe më pas postin e presidentit.
Në të njëjtën kohë, ndërsa fuqia e liderit përparimtareve rritej, historia e luftës kundër korrupsionit dhe krimit u zbeh gradualisht në harresë dhe u përmend vetëm në mënyrë sporadike në momentet kur sondazhet e opinionit publik tregonin se ishte mirë të thuhej diçka për këtë temë.
Se lufta kundër korrupsionit dhe krimit është shumë më poshtë agjendës së qeverisë dhe njeriut të parë të shtetit, e kanë treguar ndërkohë shembuj të tillë si shembja në Savamala, aferat “Krušik” dhe “Jovanjica” dhe krijimi i klanit Veljko Belivuk.
Në asnjë nga rastet e përmendura shteti, pra partia në pushtet dhe lideri i saj, nuk e ka penguar përhapjen e krimit dhe korrupsionit. Për më tepër, u zbulua se përfaqësuesit e qeverisë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, ishin pjesëmarrës në këto afera.
