Viteve të fundit, paradat ushtarake të FSK-së janë shtuar, duke u bërë si një ritual i dashur për udhëheqësit shtetërorë. Ndonëse Perëndimi, me përjashtim të Francës, është shkëputur kulturalisht nga ideja e parakalimeve ushtarake, ato mbeten element thelbësor në kulturat ushtarake të vendeve të Lindjes. Në Moskë, Beijing, Pyongyang apo Teheran, paradat kanë rolin e një spektakli muskujsh ku shpalosen, mes të tjerash, edhe teknologjitë ushtarake. Por, cili është vallë kaçiku ushtarak i Kosovës për parada të tilla? Pas parakalimit njëorësh prej Katedrales, përgjatë gjithë sheshit, tabloja nuk del aspak e lavdishme. Me 208 milionë euro buxhet ushtarak, Kosova prapsëprapë është e fundit në rajon për nga takati ushtarak, kurse radhët e personelit të saj ushtarak shpesh po përballen me largime shkaku i pagave të ulëta.
Col Mehmeti
Edhe ditëlindja e sivjetme e Kosovës së mëvetësishme, e shtatëmbëdhjeta me radhë, kaloi me paradën e Forcës së Sigurisë së Kosovës dhe Policisë së Kosovës.
Si tabiat tashmë i institucionalizuar edhe përmes rregullores nr. 13/2019 të Ministrisë së Mbrojtjes, paradat ushtarake që kuptohen si ceremoni zyrtare janë “veprimet formale që kryhen me rastin e një ngjarje të shënuar shtetërore, zyrtare, në përvjetorë të rëndësishëm, në nderim të dëshmorëve, gjatë vizitës së një delegacioni të huaj ose në raste të tjera të veçanta”.
Sipas stipulimeve të kësaj rregulloreje, pas vendimit të Qeverisë, Ministria e Mbrojtjes e merr pësipër organizimin e paradës, duke përfshirë numrin e forcave, armatimin dhe mjetet pjesëmarrëse, kohën e përgatitjes, vendin e zhvillimit, komandantin e paradës si dhe çështje të tjera me rëndësi.
Aty është paraparë që në paradë të marrin pjesë nga të gjitha njësitë e FSK-së, me parakalime në formatin e kuadrateve.
Në to ftohen të marrin pjesë edhe kuadrate luftëtarësh veteranë dhe oficerë në pension e në rezervë.
Ç’është parada?
E marrë në kuptimin e vet më të ngushtë, parada ushtarake është një formacion ushtarësh të cilët hapërojnë radhëngjeshur, me manovra të njohura si parakalim ose marshim.
Kronika historike për punë parakalimesh ushtarake shpesh i ka të pashmangshme ‘triumfet romake’—ato mbaheshin për t’i përnaltësuar publikisht të bëmat e suksesshme të komandantëve ushtarakë që i udhëhiqnin legjionet romake drejt fitoresh të shënuara.
Ditën e mezipritur të triumfit, gjeneralit i hidhej supeve manteli i purpurtë, plot zbukurime, i quajtur toga picta.
Megjithatë, këto praktika në periudhën e vonë republikane do të përshkallëzoheshin në shfaqje tejet të kapardisura e ekstravagante, ku shpesh nxiteshin prej aventurierësh ushtarakë e politikë.
Simbolika e paradës në Francë
Paradat, si shprehëse të fuqisë perandorake, do të përshkonin sidomos Francën e Napoleon Bonapartës. Shumë nga parakalimet madhështore mbaheshin në Place du Carrousel.
Në Perëndim, vetëm në Francë vazhdon sot e gjithë ditën të mbahet një nga parakalimet më të vezullimta ushtarake. Fjala është për paradën e 14 korrikut për Ditën e Bastijës, e njohur francezçe edhe si Défilé militaire du 14 juillet.
Duke përshkuar poshtë Avenue des Champs-Élysées, nga Pallati i Sharl de Gollit deri te Arc de Triomphe, rreth 9500 ushtarë, 380 mjete ushtarake, 240 kalorës e dhjetra avionë e helikopterë i japin madhështi këtij tradicioni të njërës prej ushtrive më të forta në NATO.
Trumpi deshi parada, por ShBA nuk i ka qejf
Para shtatë vitesh, çështja e paradave ushtarake ishte bërë burim i debateve të shumta.
Si sebep pati shërbyer kërkesa e presidentit amerikan, Donald Trump, gjatë mandatit të tij të parë, që Pentagoni të organizonte një paradë ushtarake.
Asokohe ishte thënë se presidenti amerikan kishte kërkuar një shfaqje “si ajo në Francë”, duke u frymëzuar nga qëndrimi i tij si mysafir i Macronit në Paris me rastin e paradës për nder të Ditës së Bastijes.
Fill pas kësaj patën shpërthyer jo pak kritika, ku ndonjë kishte akuzuar se një paradë e tillë do të nderonte më shumë Trumpin sesa ushtrinë amerikane.
Ç’është e vërteta, paradat ushtarake nuk janë kushedi sa të shpeshta në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Dikur, ato mbaheshin në Washington, D.C. dhe qytete të tjera për të kremtuar mbarimin e Luftës së Dytë Botërore. Në analet e ushtrisë amerikane zihet në gojë edhe parada inaguruese e presidentit, John F. Kennedy, ku u patën shfaqur edhe raketat Nike dhe Pershing.
Trashëgimia e hidhur e Luftës së Vietnamit iu dha një dackë turinjve idesë për parada ushtarake. E fundit paradë e madhe në Amerikë është ajo që u mbajt për ta shënuar fitoren në Luftën e Gjirit më 1991, në kohën e administratës së presidentit George H W Bush.
Të kushtueshme, të kota…
Për njerëz që e njohin mirë logjistikën ushtarake, parakalimi i tankseve, mjeteteve të rënda të luftimit, kamionëve, etj, shpesh pas vetes lë asfalte e sheshe të shkatërruara.
Mbledhja e trupave për parakalime sjell edhe problemet e harxhimeve ushtarake—edhe për dikë profan është lehtë të merren me mend shpenzimet për tankse, hedhës raketash, avionë e pajime të tjera ushtarake.
Në një diskutim për shterpësinë e paradave në kohët tona janë risjell në vëmendje fjalët e një personazhi në romanin e Jean Lartéguyt ‘The Centurions”:
“Do të doja të kisha dy ushtri: njërën për shfaqje me armë të bukura, tankse, ushtarë të vegjël, personel, gjeneralë të shquar e me ecje të ngathët, dhe oficerë të dashur regjimentesh që merakun kryesor e kanë kur e kryen nevojën gjenerali a kolonelët e tyre, një ushtri e cila, për një pagesë modeste, do të shfaqej në secilën hapësirë të vendit. Tjetra do të ishte ajo e vërteta, e përbërë e tëra prej entuziastësh të rinj në uniforma kamoflazhi, e cila nuk do të hidhej në shfaqje, por nga e cila do të kërkoheshin të gjitha përpjekjet e pamundura dhe të gjitha llojet e rrengjeve do t’i mësoheshin. Kjo është ushtria për të cilën do të doja të luftoja”.
Paradat vazhdojnë andej nga Lindja
Megjithatë, ShBA dhe bota perëndimore është shkëputur kulturalisht prej paradave ushtarake. Hiç Francën, ato tashmë kanë mbetur si përshenjë regjimesh autoritariste si ato në Rusi, Kinë, Iran apo Kore të Veriut.
Kështu, ç’prejse erdhi në pushtet presidenti Xi, Kina është skenë e paradave të përvitshme ushtarake, duke krijuar një imazh kolosi te Ushtria Popullore Çlirimtare.
Në shënim të 70-vjetorit të përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, më 2015, Pekini pati paraduar 12 mijë ushtarë, 200 avionë luftarakë, qindra raketa balistike, tankse, mjete amfibe sulmi, dronë e pajime të tjera ushtarake.
Me një sforcim të tillë pati kaluar edhe parada ushtarake në Moskë, me Putinin si ithtar i flaktë i shfaqjeve të tilla. Aty patën parakaluar 16 mijë ushtarë, 200 mjete luftarake, 150 avionë e helikopterë, ashtu sikurse edhe raketa balistike e teknologji të tjera ushtarake.
Parada masive ushtarake mbahen edhe në Kore të Veriut, të cilat kanë mbetur i vetmi ngushëllim i brendshëm për izolimin dhe sanksionimin e vendit.
Ato janë shfaqje raketash ndërkontinentale dhe kapacitetesh nukleare, shoqëruar me marshime e skenografi spektakulare.
Edhe Irani, për çdo 18 prill që përkon me Ditën e Ushtrisë, mban parada ushtrarake, me të cilat shfaqen teknologjitë e reja të mbrojtjes. Aty ftohen veteranët e ushtrisë, shërbyesit aktivë si dhe rezervistët.
Ana e palavdishme e paradave në Kosovë
Por, çfarë ka një kaçik Kosovë për të shfaqur në një paradë?
Me planifikimet e shpallura që t’i ketë 5 mijë pjesëtarë aktivë dhe 2500 rezervistë, sipas matjeve të ‘globalfirepower’, FSK-ja është radhitur këtë vit në vendin e 141-të nga 145 vende sa janë të përfshira.
Në një përqasje me vendet fqinje, Kosova radhitet shumë më poshtë. Kështu, për këtë vit sipas po të njëjtës platformë, Serbia është e 63-ta, Kroacia e 74-ta, Shqipëria e 78-ta, Maqedonia e Veriut e 112-ta, Mali i Zi i 128-i dhe Bosnja e 132-a.
Megjithëse buxheti i sivjetmë për FSK-në është më i lartë se kurrë, me 208 milionë euro të ndara, edhe vendet në rajon këtë vit, ashtu sikurse edhe vitin e kaluar, kanë pasur alokime më të mëdha për sektorin ushtarak.
Kjo mund të shembullzohet më së miri me buxhetin e ri të Maqedonisë së Veriut të ndarë për sivjet. Kështu, buxhetit të Ministrisë së Mbrojtjes i janë ndarë 20.450.820.000 denarë që i bie përafërisht 332 milionë euro.
Prej vitesh, Forca e Sigurisë së Kosovës është përballur me largimin e një numri jo të vogël të kuadrit të saj. Kështu, për vitin 2023 ishte raportuar se 130 pjesëtarë të uniformuar ishin larguar.
Sipas ekspertëve të sigurisë, arsyet kryesore për largimin e kuadrit ushtarak kanë për emërues të përbashkët pagat e ulëta si dhe pakënaqësitë e vazhdueshme për mosrespektimin e meritokracisë.
Sado që te Ligji për Pagat e Zyrtarëve ishin paraparë rritje edhe për pjesëtarët e FSK-së, impakti nuk ishte dukur kushedi sa pozitiv. Në një shtjellim në NACIONALE të bërë para disa vitesh, paga e një ushtari të klasit të parë do të shkonte në 580 euro, kurse i një ushtari të thjeshtë 560 euro.
