Sa e lexon ngjason me një paradoks shqetësues, madje edhe disi të frikshëm.
Duket e pamundur, apo jo? Sidomos pasi të gjithë e kemi mësuar qëkur ishim të vegjël që foshnjat krijohen kur një spermë dhe një vezë bashkohen dhe ADN-të nga këto 2 qeliza kombinohen për të krijuar një individ unik me gjysmën e ADN-së nga nëna dhe gjysmën nga babai.
Pra, si mund të përfshihet një person i tretë në këtë proces?
Për të kuptuar idenë e foshnjave me tre prindër, duhet fillimisht të flasim për ADN-në.
Prindi i tretë
Në vitin 2016, një fëmijë lindi nga një çift që kishte luftuar me pasojat e mutacioneve të mtADN-së që shkaktojnë sindromën Leigh, një çrregullim neurometabolik progresiv.
Kur mitokondritë e dëmtuara të vezës së gruas u zëvendësuan me mitokondri nga një dhurues që nuk mbante mutacionin, fëmija që rezultoi mbante ADN nga 3 persona: dhuruesi i ADN-së bërthamore femër, ADN-ja bërthamore mashkullore dhe ADN-ja e dhuruesit të tretë femëror të mitokondrisë. Ky ishte fëmija i parë i lindur duke përdorur këtë teknikë.
Kjo teknikë, e quajtur zëvendësimi mitokondrial, mund të konsiderohet si një transplant organi, ose më mirë transplant organelesh. Megjithatë, ka disa dallime të rëndësishme që kanë krijuar shqetësim në mesin e ligjvënësve, duke rezultuar në një ndalim të zëvendësimit mitokondrial në SHBA.
A është dhuruesi mitokondrial një prind?
Pra, sa prind është një grua që dhuron mitokondritë e saj?
Përgjigja e shkurtër sipas raportit të revistës shkencore prestigjoze ‘Nature’ është: Jo shumë.
Kjo sepse sipas tij, më shumë se 99% e proteinave në trupin tuaj janë të koduara nga ADN-ja në bërthamën e qelizave tuaja. Tipare të tilla si ngjyra e flokëve, ngjyra e syve dhe gjatësia, për shembull, janë të gjitha të koduara nga ADN-ja bërthamore, ndërsa gjenet e shkruara në mtADN lidhen kryesisht me prodhimin e energjisë dhe metabolizmin.
Kështu, foshnjat me 3 prindër do t’i ngjajnë ende burrave dhe grave, sperma dhe veza e të cilëve u kombinuan për të prodhuar 23 kromozomet në bërthamën e asaj qelize të parë.
Foshnja e parë e ngjizur duke përdorur këtë ‘teknikë të diskutueshme’ ka lindur në Meksikë.
A është ky fillimi i foshnjave gjenetikisht të modifikuara?
Një foshnjë e lindur në Meksikë ishte e para që është ngjizur duke përdorur teknikën e re të fertilitetit me “tre persona”, e cila u miratua për përdorim në Mbretërinë e Bashkuar në shkurt 2015.
Parlamenti votoi për të ndryshuar Aktin e Fertilizimit të Njeriut dhe Embriologjisë të vitit 2008 për të lejuar ‘tre -IVF prindërore për familjet që bartin sëmundje mitokondriale, të cilat janë të koduara në gjene dhe kalohen nga nëna tek fëmija nëpërmjet mitokondrive, ‘bateritë’ e qelizës.
Qelizat vezë të njeriut përmbajnë mitokondri ashtu siç bëjnë shumica e qelizave, por qelizat e spermës i kanë ato vetëm në bishtin e tyre. Gjatë fekondimit, koka e spermës, e cila përmban gjenet e saj, futet në vezë. Bishti i spermës – dhe për këtë arsye mitokondria e tij – lihet pas. Kjo është arsyeja pse të gjithë ne trashëgojmë vetëm ADN-në tonë mitokrondriale nga nënat tona.
Mosfunksionimi i mitokondrive mund të prodhojë një sërë sëmundjesh për të cilat nuk ka ende shërim. Ato godasin rregullisht organet që kanë kërkesat më të mëdha energjike, duke përfshirë veshkat, zemrën, mëlçinë, trurin, muskujt dhe sistemin nervor qendror.
Rastet mitokondriale janë shpesh fatale në fëmijëri, por mund të godasin edhe në adoleshencë ose në moshë madhore. Embrionet e ndryshuara nga teknika që u legalizua në Britaninë e Madhe në fillim të vitit 2015 lejon një nënë të lindë një fëmijë që është gjenetikisht i saj, por që nuk ka rrezik që ajo të trashëgojë mitokondri me mutacione të rrezikshme.
Procesi njihet si ‘dhurim mitokondrial’ ose ‘transferim mitokondrial’. Një nënë e ardhshme që mban mitokondri të dëmtuara mund të zgjedhë që ADN-ja e saj bërthamore të hiqet nga vezët e saj dhe të implantohet në një vezë dhuruese që mban mitokondri të shëndetshme. Veza më pas fekondohet me spermë nga babai përpara se të implantohet në mitrën e nënës që shtatzënia të vazhdojë si zakonisht.
Tre prindër?
Fëmijët që do të ngjizeshin në këtë mënyrë janë quajtur nga shtypi “fëmijë me tre prindër”, pasi ato mbartin teknikisht ADN-në nga tre persona (megjithëse ato marrin vetëm 37 gjene nga veza e dhuruesit, krahasuar me 20,000 nga nëna).
Ju mbetet ju për të vendosur nëse kjo është diçka etike dhe gjeniale, apo diçka që nuk duhet të ekzistojë apo të lejohet si në Shtetet e Bashkuara.
