Të enjten, Kuvendi i Kosovës ratifikoi marrëveshjen për dhënien me qira të Danimarkës një burg në qytetin jugor të Gjilanit, në të cilin pritet të vuajnë dënimin rreth 300 të burgosur danezë. Kështu nis shkrimin Al Jazeera për një nga çështjet e komentuara së fundmi në Kosovë.
Kuvendi në seancë e miratoi me procedurë të përshpejtuar projektligjin për marrëveshjen me Danimarkën me 86 vota për, shtatë kundër dhe asnjë abstenim. Paraprakisht, Qeveria e Kosovës ka miratuar projektligjin për ratifikimin e kontratës ndërmjet Kosovës dhe Danimarkës, që parasheh shfrytëzimin e qendrës korrektuese në Gjilan për ekzekutimin e dënimeve të qytetarëve danezë, për të cilin Danimarka do të ndajë 200 milionë euro.
Ministrat e Drejtësisë të Kosovës dhe Danimarkës nënshkruan një marrëveshje në vitin 2022 në Kopenhagë, pas nënshkrimit të një letre qëllimi në dhjetor të vitit 2021 për transferimin e 300 të burgosurve nga Danimarka në Gjilan.
Sipas Traktatit, Danimarka nuk do të dërgojë në Kosovë të burgosur të dënuar për akte terroriste, krime lufte dhe të burgosur me çrregullime të rënda mendore të diagnostikuara që kërkojnë kujdes mjekësor jashtë burgut. Kontrata parashikon që dënimi të kryhet sipas rregullave daneze dhe në përputhje me detyrimet ndërkombëtare të Danimarkës. Prandaj, të burgosurit do ta kryejnë dënimin e tyre në kushte që në përgjithësi korrespondojnë me kushtet e burgut në Danimarkë.
Danimarka ka njoftuar më parë se kapaciteti i tyre i burgjeve është plot 100 për qind, pasi numri i të burgosurve është rritur me gati 20 për qind që nga viti 2015.
Ky vendim i Danimarkës shkaktoi reagime dhe kundërshtime nga një sërë organizatash për të drejtat e njeriut dhe ekspertë juridikë, të cilët mendojnë se në Kosovë nuk është e mundur të respektohen dhe zbatohen ligjet siç zbatohen në Danimarkë.
Komiteti i OKB-së kundër Torturës (CAT) në dhjetor të vitit të kaluar vlerësoi planet e qeverisë daneze për transferimin e 300 të burgosurve të deportuar në një burg në Gjilan, për shkak të mungesës së burimeve në burgjet daneze. Raporti pasqyron shqetësimet e komitetit për shkeljet e mundshme të të drejtave të njeriut dhe këshillon qeverinë daneze që t’i anulojë planet e saj.
A e respekton Danimarka Konventën kundër Torturës?
CAT monitoron nëse vende të tilla si Danimarka respektojnë Konventën kundër Torturës. Në raport thuhet se shteti duhet të sigurojë që të gjithë personave të ndaluar t’u sigurohen të gjitha garancitë themelore ligjore që nga fillimi i paraburgimit, si në ligj ashtu edhe në praktikë. Kjo përfshin të drejtën për një avokat me konfidencialitet të garantuar gjatë takimeve private, duke përfshirë qasjen në ndihmë juridike falas. Ai përfshin gjithashtu të drejtën për informacion të plotë për të drejtat e tyre, arsyet e arrestimit dhe çdo akuzë kundër tyre, në një gjuhë që ata kuptojnë dhe në një mënyrë të arritshme.
Këtu përfshihet e drejta për të kontaktuar një të afërm ose person tjetër sipas zgjedhjes së tyre menjëherë pas arrestimit në lidhje me heqjen e lirisë. Në rastet kur kjo e drejtë është e kufizuar për arsye legjitime që lidhen me një hetim në vazhdim, kufizime të tilla duhet të përcaktohen me ligj, të kufizuara kohore me një kohëzgjatje maksimale të përcaktuar dhe t’i nënshtrohen shqyrtimit gjyqësor dhe miratimit të pavarur nga një oficer epror.
Në raport, komiteti shprehu shqetësimin për pasojat e mundshme që transferimi mund të kishte në qasjen e të burgosurve në kujdesin shëndetësor dhe vizitat familjare. Edhe pse shteti ka njoftuar se ambientet e burgut me qira do t’i nënshtrohen ligjit danez, ende ekziston rreziku i akteve të mundshme të torturës ose keqtrajtimit nga personeli i burgut.
Ka paqartësi se si do të hetohet dhe monitorohet dhuna e kësaj natyre. Komiteti shpreh gjithashtu shqetësimin për natyrën potencialisht diskriminuese të këtij regjimi, i cili dyshohet se pritet të diferencojë trajtimin e të burgosurve në bazë të kombësisë dhe situatës familjare.
Raporti përfundon se shteti danez duhet të përmbahet nga marrja me qira e objekteve të burgjeve në Kosovë dhe të sigurojë që personat e privuar nga liria të mos diskriminohen për shkak të kombësisë ose situatës së tyre familjare.
Shteti gjithashtu duhet të sigurojë që të gjithë të burgosurit të kenë qasje në kujdesin shëndetësor dhe apelime efektive në kushte të barabarta. Në të njëjtën kohë, nuk duhet të vendosen kufizime të paarsyeshme ose diskriminuese për të drejtën e tyre për të mbajtur lidhje familjare gjatë kohës që janë në burg.
Shqetësimi për të drejtat e njeriut
Si një nga arsyet për ta kundërshtuar dërgimin e të burgosurve nga Danimarka në Kosovë, organizatat nga Danimarka dhe bota deklarojnë se Kosova nuk është anëtare e OKB-së dhe Këshillit të Europës dhe për këtë arsye nuk është e obliguar me të drejtën ndërkombëtare sipas Konventës së OKB-së kundër Torturës ose Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut. Edhe Organizata Botërore Kundër Torturës e kritikoi ashpër këtë marrëveshje.
“Danimarka është një lojtar kyç në nivel ndërkombëtar kur bëhet fjalë për luftën për të drejtat e njeriut dhe të drejtën themelore për mbrojtje. Ata kanë mundësinë të japin një shembull të mirë për pjesën tjetër të botës, por tani ata po udhëhiqen nga shembulli më i keq”, thotë Helena Sola Martin, një këshilltare politike në organizatë.
“Është iluzore të mendosh se mund ta zbatosh këtë projekt pa shkelur detyrimet ndërkombëtare të Danimarkës. Kjo thjesht nuk është e mundur. Nuk mund të siguroheni që një burg të drejtohet nga A në Z sipas standardeve daneze. Sidomos jo kur Danimarka heq dorë nga një pjesë e juridiksionit të saj në Kosovë”, thotë Sola Martin.
Ajo thekson se këta janë individë të dënuar sipas ligjit danez, të cilët duhet ta vuajnë dënimin sipas rregullave daneze në tokën daneze. Sipas saj, Danimarka në praktikë po përpiqet t’i shkelë detyrimet e saj ndërkombëtare.
Instituti për të Drejtat e Njeriut dhe Dinjitetin vuri në dyshim se si do të zbatohej skema në praktikë “në të njëjtat kushte si në një burg danez” dhe në përputhje me detyrimet ndërkombëtare të Danimarkës.
